Koliek bij paarden, de nachtmerrie van elke paardeneigenaar. We kennen en vrezen het woord allemaal. Termen zoals zandkoliek, gaskoliek, Buscopan, spoelen met olie en dure operaties flitsen door ons hoofd als we er nog maar aan denken. Het is en blijft dan ook een belangrijk onderwerp in de paardenwereld. In deze blog willen we je graag wat meer vertellen over koliek en je alvast enkele tips meegeven zodat je dit zo goed mogelijk kan vermijden.
Wat is koliek?
We weten allemaal wat koliek is: een verzamelnaam voor buikpijn. Net zoals het woord verschillende vormen van eenzelfde ziektebeeld aanduidt, zijn ook de oorzaken talrijk. Vaak heeft koliek te maken met de voeding van het paard. Enerzijds denken we dan aan verkeerde voeding, zowel qua samenstelling (weinig ruwvoer, veel krachtvoer, onvoldoende geweekte pulp) als qua kwaliteit (bedorven voedsel), anderzijds kan ook een plotse verandering in dieet een oorzaak zijn. Ook zandkoliek heeft te maken met het menu van je paard: zoals de naam al doet vermoeden ontstaat dit doordat het paard te veel zand binnenkrijgt. Er zijn echter ook andere, minder voorkomende oorzaken, bijvoorbeeld liggingsveranderingen van de darmen, een ontsteking in de buik van het paard, tumoren, …
Oorzaken van koliek bij paarden
Tegenwoordig zien we meer en meer paarden die de hele dag op stal staan, vooral krachtvoer eten en enkel tussen hun vier muren uit komen voor een ritje.
Het is niet nodig om aan te stippen dat dit onnatuurlijk is, en dat het paard hier eigenlijk helemaal niet voor gemaakt is. Uiteraard moeten we onze paarden niet zomaar allemaal terug naar de wilde natuur sturen, maar we kunnen wel een aantal dingen doen om hun natuurlijke habitat zo goed mogelijk na te bootsen.
Voeding: het belangrijkste wapen in de strijd tegen koliek
- Kwalitatief ruwvoer
Voer om te beginnen voldoende en kwalitatief ruwvoer. Met kwalitatief bedoelen we zeker niet dat het om rijk hooi of voordroog moet gaan, maar wél dat het voer dat we ons paard aanbieden hygiënisch moet zijn. Voer geen beschimmeld of muf hooi.
- Voldoende ruwvoer
Zorg ook zeker voor voldoende ruwvoer: een richtlijn is 1 kg hooi of 1,5 kg voordroog per 100 kg lichaamsgewicht.Uiteraard is elk paard anders en dien je ook rekening te houden met het aantal uren weidegang en de staat van die weide: in de zomer wanneer er veel sappig gras voorhanden is zal je paard minder nood hebben aan hooi dan wanneer datzelfde weiland ondergesneeuwd is.
- Wees zuinig met krachtvoer
Hou de hoeveelheid krachtvoer binnen de perken. Dit krachtvoer bevat immers heel wat zetmeel, wat paarden slechts in een beperkte hoeveelheid kunnen verteren. Wanneer onverteerd zetmeel in de dikke darm terecht komt, zal dit zorgen voor een explosieve groei van bepaalde bacteriegroepen. Als reactie hierop worden veel zuren geproduceerd en sterven heel wat andere bacteriegroepen af. Eén van de mogelijke gevolgen hiervan is de oh zo gevreesde koliek.
- Veranderingen van menu
Let tevens op met het veranderen van menu. Plotselinge oorzaken in het rantsoen van het paard zijn vaak de oorzaak van koliek. Denk maar aan de overgang van het weide- naar het stalseizoen, maar bijvoorbeeld ook aan veranderingen wanneer een nieuwe lading hooi wordt aangesproken, van een ander veld. Probeer dergelijke veranderingen steeds geleidelijk door te voeren: meng het oude hooi gedurende een bepaalde periode met het nieuwe hooi zodat je paard de tijd krijgt om aan de nieuwe maaltijd te wennen. Hou hierbij je paard nauwlettend in de gaten.
Laat je paard bewegen!
Naast de voeding is ook beweging een belangrijk punt. Het paard is gemaakt om dagelijks grote afstanden af te leggen. Een stalpaard heeft deze luxe niet, en bij dergelijke paarden kan de bloedcirculatie afnemen tot slechts 10% van wat normaal is. Hierdoor gaan alle organen trager werken, dus ook de spijsvertering. Als het paard dan ook nog te weinig hooi krijgt of weinig drinkt, is de kans op verstoppingskoliek enorm. Dit kan eenvoudig vermeden worden door het paard voldoende (vrije) beweging, verspreid over de dag, aan te bieden, in combinatie met voldoende ruwvoer en water.
Wil jij ook leren hoe je de pijn van jouw paard kan verlichten? Schrijf je dan snel in voor een 2 uur durende introductieworkshop!
Soorten koliek bij paarden
De soorten koliek zijn in te delen in drie categorieën: maagkoliek, hormonale koliek en darmkolieken. Deze verdeling is uiteraard artificieel: vaak is het moeilijk om je paard in een van deze hokjes te duwen en overlappen de oorzaken. Daarnaast is ook elk paard anders en reageert het dus ook anders op bepaalde zaken. Waar het ene paard constant zal willen gaan rollen bij buikpijn, staat de andere misschien enkel dof uit zijn ogen te kijken. Het belangrijkste is dan ook om je paard zo goed mogelijk te kennen en te observeren. We zetten de soorten koliek bij paarden nog even voor jullie op een rijtje. Bij elke
Maagkoliek
Zoals je hierboven al kon lezen, ligt de oorzaak van koliek vaak bij het rantsoen van het paard. We spraken al over te weinig of slecht kwalitatief ruwvoer, maar er zijn ook andere mogelijk aanleidingen voor deze vorm van koliek. Denk maar aan een paard dat door gebitsproblemen niet meer goed kan kauwen, waardoor de maag het zwaar te verduren krijgt. Het is overigens een misvatting dat gebitsproblemen enkel bij oudere paarden kunnen voorkomen. Ook jongere paarden, zelfs veulens, kunnen last hebben van hun tanden. Laat daarom het gebit van je paard jaarlijks nakijken door een tandarts. Zo kan je dergelijke problemen alvast uitsluiten.
Daarnaast kunnen paarden, net als mensen, last hebben van stress. Dit kan, net als bij mensen, een impact hebben op de maag. Denk maar aan het ontstaan van maagzweren. Ook dit kan koliek bij paarden veroorzaken.
Hormonale koliek
Het kan ook voorkomen dat je paard last heeft van koliek ten gevolge van problemen of veranderingen in de hormonenhuishouding. Je paard ervaart dan buikpijn of krampen. Vaak is bij deze vorm van koliek een regelmaat terug te vinden, die te linken is aan de hengstigheidscyclus.
Darmkolieken
Deze groep is allicht de grootste en meest bekende. Hij komt voor in diverse vormen, die we graag even voor jou opsommen.
- Krampkoliek
Dit is allicht de meest voorkomende vorm van koliek: verschillende delen van de dunne en dikke darm trekken samen en ontspannen weer. Deze krampen wisselen in duur en hevigheid. - Gaskoliek
Zoals de naam al doet vermoeden, zorgen bij deze vorm van koliek overmatige gasophopingen in de dikke darm voor de pijn die het paard ervaart. De darmwand wordt hierdoor overmatig opgerokken – afhankelijk van de hoeveelheid gas zien we meestal milde tot matige koliekverschijnselen. Het zal ook niemand verbazen dat deze vorm van koliek vaak gelinkt is met luchtzuigen.
- Verstoppingskoliek
Een andere veel voorkomende vorm van koliek is deze ten gevolge van obstipaties of verstoppingen in de dikke darm. Ze ontstaan doordat de voedselbrij in de darmen van het paard niet meer voortgeduwd wordt door de darmen, bv. door het eten van veel krachtvoer of te weinig drinken. Dit wordt in de hand gewerkt door verschillen in de diameter van de darm en de bochtige ligging.
- Zandkoliek
Bij de extreme droogte, steekt het woord “zandkoliek” steeds vaker de kop op. Door het droge weer nemen de paarden immers steeds grotere hoeveelheden zand op. Dit zand hoopt zich op in de dikke darm en zorgt voor problemen.
- Liggingsveranderingen
Een minder bekende vorm van koliek is deze ten gevolge van liggingsveranderingen. Doordat de darmen van locatie veranderen, zorgt dit voor een kortere of langere tijd voor een totale darmafsluiting. De darmen achter de afsluiting raken leeg en er zal na enige tijd geen mest meer verschijnen. Voor de afsluiting raken de darmen echter overvol, net zoals de maag. Aangezien het paard niet kan braken, zien we in sommige gevallen dat het voedsel terug uit de neus van het paard komt. Dit is steeds een ernstig geval: als het paard niet snel geholpen wordt (de maag leeghevelen met een neussonde), zal de maagwand scheuren waardoor het paard zal overlijden. Vaak kan deze vorm van koliek enkel operatief worden opgelost.
Shiatsu na koliek bij paarden: een getuigenis
Bij acute koliek is de tussenkomst van een dierenarts vaak noodzakelijk. Aangezien het de nummer 1 doodsoorzaak bij paarden is, kan je bij de minste twijfel best het zekere voor het onzekere nemen en advies vragen. We zagen in dit artikel al dat shiatsu in afwachting van de komst van die dierenarts verlichting kan bieden. Maar ook na een operatie kan het nuttig zijn. We spraken met Carolien, die haar paard Willow in 2009 liet opereren.
“Op een zonnige vrijdagavond kwam ik met Willow terug van een intensieve training. Eenmaal thuisgekomen merkte ik al snel op dat er iets niet klopte. De dierenarts bevestigde mijn grootste angst: koliek, liggingsveranderingen van zijn dikke darm met name. Willow werd ingespoten, maar toen twee uur later bleek dat dit niet hielp belandde hij diezelfde nacht op de operatietafel. Na een weekje mocht hij thuis komen revalideren. Om de wonde te beschermen moest hij echter nog 2 maanden boxrust houden – en dat is niets voor hem, zeker niet omdat zijn twee vriendinnen wél buiten konden spelen. Toen ik dit probleem voorlegde aan mijn dierenarts, stelde hij voor om eens op zoek te gaan naar “een ontspannende methode, Shiatsu ofzo”. Ik kende de naam wel, maar had er verder geen ervaring mee. Een beetje opzoekwerk op het internet bracht bij mij Evy Macquoy van Equina, die toevallig enkele weken later een tweedaagse workshop kwam geven bij mij in de buurt.
Ik aarzelde niet en schreef mij in. Evy leerde ons op twee boeiende avonden heel wat interessante technieken en gaf mij persoonlijk een aantal extra tips over hoe ik mijn revaliderende patiënt kon helpen. Haar verhaal was theoretisch prima onderbouwd, ik wist goed waarom ik iets moest doen en hoe ik dit het best kon aanpakken. Enthousiast kwam ik thuis en vrijwel meteen ging ik met Willow aan de slag. En dat loonde!”Zowel tijdens zijn verplicht verblijf in zijn stal als tijdens zijn verdere revalidatie – die tot hij weer op zijn oude niveau was bijna een jaar in beslag nam – bleef ik bepaalde technieken toepassen. Mijn paard werd veel rustiger en oogde heel wat gelukkiger. Hij zat opnieuw goed in zijn vel. Shiatsu bleek dus de gouden tip van mijn dierenarts!”